Mustafa Sabri Efendi

Mustafa Sabri Efendi Osmanlının son devrinde müderrislik, hafız-ı Kütüplük, milletvekilliği, sadrazam vekilliği ve şeyhülislamlık yapmış, Cem‘iyyet-i İlmiyye-i İslâmiyye’nin reisliğini deruhte etmiş ve gazetelerde yazılar yazmış bir alimdir. Sevr Anlaşmasını savundu ve Anadolu'daki Milli Mücadeleye karşı tedbir alınmasını önerdi, kabul edilmeyinde istifa etti ve yurt dışına çıktı. Mustafa Kemal ve Cumhuriyet aleyhinde yazılar yazdı. Mısır, Mekke, Lübnan, Romanya, Gümülcine'de ikamet etti. İslam dünyasının yöneldi Batılılaşmayı eleştirdi ve İslam'ın bilimle çelişmediğini anlattı. Yeniden Mısır'a döndü. Mısır’da Risale-i Nur’a sahip çıktı ve Camiü’l-Ezher Üniversitesinde en yüksek bir mevkiye koydu. Osmanlı ve Türkler aleyhindeki yazılara cevap verdi.

Şahsi Bilgiler

Diğer İsimleri:

Doğum Yeri ve Tarihi: Tokat, 12 Rebîülevvel 1286 (22 Haziran 1869)

Vefat Yeri ve Tarihi: Kahire, Mısır, 12 Mart 1954

Kabrinin Yeri: Abbâsiye, Kahire, Mısır

Bediüzzaman Said Nursi ile Görüşmeleri

Darü'l Hikmeti'l İslamiye'de görüşmüşlerdir.

Risale-i Nur'da Nerede ve Nasıl Bahsedildiği

Büyük ve salabetli bir âlim olan Şeyhülislâm merhum Mustafa Sabri Efendi, Mısır’da Risale-i Nur’a sahip çıkmış ve Camiü’l-Ezher Üniversitesinde en yüksek bir mevkiye koymuştur.

(Sözler, Konferans)

---

Allâme Şeyhülislâm Mustafa Sabri Efendi merhumdan, feragate ait şöyle bir söz işitmiştim: “İslâm, bugün öyle mücahidler ister ki dünyasını değil, âhiretini dahi feda etmeye hazır olacak.”

Büyük adamdan sâdır olan bu büyük sözü tamamen kavrayamadığım için mutasavvıfların istiğrak hallerinde söyledikleri esrarlı sözlere benzeterek, herkese söylememiş ve olur olmaz yerlerde de açmamıştım.

(Tarihçe-i Hayat, Ön Söz)

---

Bir Suale Cevap

Mustafa Sabri ile Musa Bekuf’un efkârlarını muvazene etmek için vaktim müsait değildir. Yalnız bu kadar derim ki: “Birisi ifrat etmiş, diğeri tefrit ediyor.” Mustafa Sabri gerçi müdafaatında Musa Bekuf’e nisbeten haklıdır fakat Muhyiddin gibi ulûm-u İslâmiyenin bir mu’cizesi bulunan bir zatı tezyifte haksızdır.

Evet Muhyiddin, kendisi hâdî ve makbuldür. Fakat her kitabında mühdî ve mürşid olamıyor. Hakaikte çok zaman mizansız gittiğinden, kavaid-i Ehl-i Sünnet’e muhalefet ediyor. Ve bazı kelâmları, zahiri dalalet ifade ediyor fakat kendisi dalaletten müberradır. Bazen kelâm küfür görünür fakat sahibi kâfir olamaz.

Mustafa Sabri bu noktaları nazara almamış. Kavaid-i Ehl-i Sünnet’e taassup cihetiyle bazı noktalarda tefrit etmiş.

Musa Bekuf ise ziyade teceddüde taraftar ve asrîliğe mümaşatkâr efkârıyla çok yanlış gidiyor. Bazı hakaik-i İslâmiyeyi yanlış teviller ile tahrif ediyor. Ebu’l-Alâ-i Maarrî gibi merdud bir adamı, muhakkikînlerin fevkinde tuttuğundan ve kendi efkârına uygun gelen Muhyiddin’in Ehl-i Sünnet’e muhalefet eden meselelerine ziyade taraftarlığından, ziyade ifrat ediyor. قَالَ مُحْيِى الدّٖينِ : تَحْرُمُ مُطَالَعَةُ كُتُبِنَا عَلٰى مَنْ لَيْسَ مِنَّا yani “Bizden olmayan ve makamımızı bilmeyen, kitaplarımızı okumasın, zarar görür.” Evet, bu zamanda Muhyiddin’in kitapları, hususan vahdetü’l-vücuda dair meselelerini okumak, zararlıdır.

Said Nursî

(28. Lema)

---

…Bir iki hafta evvel Mısır’ın Camiü’l-Ezherinin büyük bir müderrisi olan Ali Rıza buraya hususi bir adamı gönderdiği gibi iki gün evvel de aslen Buharalı ve Medine-i Münevvere’de mücavir ve Mısır’da büyük âlimlerle ve hususan eski Şeyhülislâmımız ve Dârülhikmette benim arkadaşım Mustafa Sabri Efendi’yle alâkadar ve bu tarafa geleceğine dair onlarla görüşen ve bir derece onların namına mühim bir âlim yanıma geldi. Ben de Camiü’l-Ezhere hediye-i vakfiyem olarak on bir tane hususi mecmualarımı o zat vasıtasıyla âlem-i İslâm’ın büyük medresesi olan ve o âlimin ihbarıyla şimdi yirmi yedi bin talebesi bulunan Camiü’l-Ezhere hediye olarak o zata verdik.

Hem dedik: Başta Mustafa Sabri ve Ali Rıza ve Mehmed Zâhid Kevserî olarak Nur mecmualarına benim bedelime sahip ve hâmi ve vâris olsunlar ve Arabî’ye tercümeye çalışsınlar, dedik. Mektup da yazdık. O zat aldı gitti.

(Emirdağ Lahikası 2)

İlgili Resimler/Fotoğraflar

İlgili Maddeler

• Darü'l Hikmeti'l İslamiye: Mustafa Sabri Efendinin azalarından olduğu dini müessese.