Karbondioksit
Karbondioksit veya başka bir adıyla Karbonik Asit Gazı (Buharî Hâmız-ı Karbon) kimyasal formülü CO2 olan ve her biri iki oksijen atomuna kovalent olarak çift bağlanmış bir karbon atomuna sahip moleküllerden oluşan kimyasal bir bileşiktir. Oda sıcaklığında gaz halinde bulunur. Hamız, asit; buharî, gaz halinde ve hâmız-ı karbon, karbonik asit demektir. Karbonik asit (H2CO3), karbondioksidin sulu çözeltisi olan zayıf asittir. Gaz haline geldiğinde karbondioksite dönüşür. Kanda karbondioksit oranı belli bir seviyenin üzerine artarsa karbondioksit zehirlenmesi meydana gelir. Bu açıdan karbondioksit zehirli (semli) bir gazdır (havaî). Bediüzzaman nefes alınca akciğerlere oksijen girdiğini, Cenab-ı Hakk'ın oksijen ile karbon arasında kimya ilminde aşk-ı kimyevî tabir edilen bir şiddetli çekim verdiğini ve Allah'ın bu kanununa göre bu iki unsur birbirine yakın olduğu vakit oksijenin kanı kirleten karbonu kehribar gibi çekip birleşip karbondioksite dönüştüğünü, böylece kanın temizlendiğini, bu birleşmeden çıkan ısının vücut ısısını korumaya yardımcı olduğunu anlatarak tevhid esas alınarak ilmi hakikatlerin nasıl izah edilebileceğine uzun bir örnek verir.[1]
Bilgiler[değiştir]
Diğer İsimleri:
Risale-i Nur'da Nerede ve Nasıl Bahsedildiği[değiştir]
Sâni’-i Hakîm, beden-i insanı gayet muntazam bir şehir hükmünde halk etmiştir.
Damarların bir kısmı, telgraf ve telefon vazifesini görür. Bir kısmı da çeşmelerin boruları hükmünde, âb-ı hayat olan kanın cevelanına medardırlar.
Kan ise içinde iki kısım küreyvat halk edilmiş. Bir kısmı küreyvat-ı hamra tabir edilir ki bedenin hüceyrelerine erzak dağıtıyor ve bir kanun-u İlahî ile hüceyrelere erzak yetiştiriyor (tüccar ve erzak memurları gibi). Diğer kısmı küreyvat-ı beyzadırlar ki ötekilere nisbeten ekalliyettedirler. Vazifeleri, hastalık gibi düşmanlara karşı asker gibi müdafaadır ki ne vakit müdafaaya girseler Mevlevî gibi iki hareket-i devriye ile süratli bir vaziyet-i acibe alırlar.
Kanın heyet-i mecmuası ise iki vazife-i umumiyesi var: Biri, bedendeki hüceyratın tahribatını tamir etmek. Diğeri, hüceyratın enkazlarını toplayıp, bedeni temizlemektir.
Evride ve şerayin namında iki kısım damarlar var ki biri safi kanı getirir, dağıtır, safi kanın mecralarıdır. Diğer kısmı enkazı toplayan bulanık kanın mecrasıdır ki şu ikinci ise kanı “Ree” denilen nefesin geldiği yere getirirler.
Sâni’-i Hakîm, havada iki unsur halk etmiştir. Biri azot, biri müvellidü’l-humuza. Müvellidü’l-humuza ise nefes içinde kana temas ettiği vakit, kanı telvis eden karbon unsur-u kesifini kehribar gibi kendine çeker. İkisi imtizaç eder. Buharî hâmız-ı karbon denilen semli havaî bir maddeye inkılab ettirir. Hem hararet-i gariziyeyi temin eder hem kanı tasfiye eder. Çünkü Sâni’-i Hakîm, fenn-i kimyada aşk-ı kimyevî tabir edilen bir münasebet-i şedideyi müvellidü’l-humuza ile karbona vermiş ki o iki unsur birbirine yakın olduğu vakit, o kanun-u İlahî ile o iki unsur imtizaç ederler. Fennen sabittir ki imtizaçtan hararet hasıl olur. Çünkü imtizaç, bir nevi ihtiraktır.
Şu sırrın hikmeti şudur ki: O iki unsurun her birisinin zerrelerinin ayrı ayrı hareketleri var. İmtizaç vaktinde her iki zerre, yani onun zerresi bunun zerresiyle imtizaç eder, bir tek hareketle hareket eder. Bir hareket muallak kalır. Çünkü imtizaçtan evvel iki hareket idi şimdi iki zerre bir oldu, her iki zerre bir zerre hükmünde bir hareket aldı. Diğer hareket, Sâni’-i Hakîm’in bir kanunu ile hararete inkılab eder. Zaten “Hareket, harareti tevlid eder.” bir kanun-u mukarreredir. İşte bu sırra binaen beden-i insanîdeki hararet-i gariziye, bu imtizac-ı kimyeviye ile temin edildiği gibi kandaki karbon alındığı için kan dahi safi olur.
İşte nefes dâhile girdiği vakit, vücudun hem âb-ı hayatını temizliyor hem nâr-ı hayatı iş’al ediyor. Çıktığı vakit ağızda mu’cizat-ı kudret-i İlahiye olan kelime meyvelerini veriyor. فَسُبْحَانَ مَنْ تَحَيَّرَ فٖى صُنْعِهِ الْعُقُولُ
(32. Söz)